Wszystko co trzeba wiedzieć o inwestowaniu w ETF – część 1

W kolejnym cyklu artykułów edukacyjnych zapraszamy do świata ETF. Exchange Traded Funds to stosunkowo nowy sposób inwestowania, cieszący się coraz większą popularnością wśród inwestorów na całym świecie, szczególnie w USA. Niskie opłaty, przejrzysta struktura i mniejsze ryzyko inwestycyjne zachęcają do inwestowania w fundusze ETF. W pierwszym artykule wyjaśniamy co to jest ETF oraz czym różni się od ETN i ETP. Przedstawimy różne rodzaje ETF-ów, zaprezentujemy jak działają oraz pokażemy jak wygląda obecnie rynek ETF-ów na świecie i jakie są jego perspektywy rozwoju.

Co to jest ETF i jaki jest mechanizm jego działania?

ETF (Exchange-traded fund) to specyficzny rodzaj funduszu inwestycyjnego notowanego na giełdzie papierów wartościowych, który naśladuje np. indeks giełdowy (WIG20, S&P500, Dow Jones Stoxx 50). Celem funduszy ETF jest wierne odwzorowanie koniunktury określonego indeksu giełdowego lub sektora rynku np. farmaceutycznego, metalurgicznego i innych. Fundusze inwestycyjne zajmują się emisją i obrotem jednostkami ETF (inaczej nazywanymi tytułami uczestnictwa funduszu), które są dokładnym odbiciem instrumentów finansowych dostępnych na odwzorowywanym rynku. Inaczej mówiąc, fundusze ETF zarządzają aktywami w sposób pasywny, naśladując wyniki obserwowanego indeksu giełdowego, nie starają się osiągnąć wyższej stopu zwrotu, ale podobną jak wzorcowy indeks. W praktyce oznacza to, że aktualny kurs jednostek ETF zmienia się wraz ze zmianami notowań akcji, obligacji, towarów czy indeksów giełdowych, które naśladują. Jeśli kurs wzorcowego instrumentu finansowego spada, obniża się również kurs jednostek ETF. I odwrotnie, wraz ze wzrostem kursu wzorca, rośnie cena jednostek ETF (nie dotyczy funduszy shortujących rynek). Zysk lub strata z inwestycji w jednostki ETF powinna więc być procentowo taka sama jak zysk i strata indeksu, który naśladują.

Fundusze ETF powstały w USA w 1993 roku i bardzo szybko zyskały bardzo dużą popularność wśród inwestorów ze względu na niskie opłaty i brak opodatkowania. Dziś w Stanach Zjednoczonych jest to najbardziej powszechna forma zarabiania na przyszłą emeryturę. Do Europy fundusze ETF weszły w 1999 roku, z kolei w Polsce pierwsze ETF-y pojawiły się w 2010 roku.

W największym skrócie i dużym uproszczeniu to właśnie dzięki ETF-om, inwestor nie musi kupować akcji czy innych instrumentów finansowych interesujących go spółek, czy surowców. Może zainwestować w jednostki funduszu inwestycyjnego podążającego za danym segmentem rynku. Rozwiązanie jest znacznie tańsze i nie wymaga posiadania specjalistycznej wiedzy na temat sytuacji wybranego sektora rynku, a to czyni je atrakcyjną alternatywą dla indywidualnych i początkujących inwestorów. Przeciętny inwestor dysponujący stosunkowo małymi kwotami na inwestycje nie byłby w stanie kupić akcji topowych spółek np. Google, czy Apple. Dzięki funduszom ETF staje się to w pewien sposób możliwe.

Akcjonariusz, który jest klientem funduszu typu ETF, nie staje się bowiem fizycznie właścicielem akcji, obligacji, kontraktów terminowych, czy innych instrumentów finansowych. Jest jedynie pośrednim posiadaczem tych aktywów. Zarabia na obrocie instrumentami finansowymi, które realizuje w jego imieniu fundusz ETF, pobierający z tytułu tego pośrednictwa prowizję. Opłaty te nie są wysokie. Najczęściej wysokość stawki za zarządzanie portfelem inwestycyjnym wynosi ok. 0,5% rocznie. Do tego trzeba doliczyć koszt prowizji za transakcje kupna i sprzedaży jednostek. Niemniej oferta cenowa jest bardzo konkurencyjna. Dla początkujących inwestorów to bardzo duży atut.

Obrotem aktywami funduszy ETF najczęściej zajmują się instytucje finansowe o dużej sile nabywczej takie, jak firmy inwestycyjne lub duże banki. Transakcje odbywają się w taki sposób, aby jak najdokładniej podążać za sytuacją na indeksie odwzorowywanym i realizowane są codziennie. Transakcje te określane są terminem kreacji i umarzania tytułów uczestnictwa danego funduszu.

Natomiast przeciętny inwestor kupuje i sprzedaje jednostki ETF, które są notowane na giełdzie papierów wartościowych, poprzez platformy transakcyjne domu maklerskiego, z którym ma podpisaną umowę. Kupno i sprzedaż jednostek ETF jest realizowana na bieżąco. Tytuły uczestnictwa funduszu można kupić i sprzedać podczas każdej sesji giełdowej. Z tego powodu instrumenty finansowe typu ETF cechuje bardzo wysoka płynność i elastyczność.

Czym różni się ETF od ETN i ETP?

Obok funduszy ETF na rynku możemy spotkać się z pojęciami funduszy ETN, a także ETP. ETN, czyli exchange-traded note, są instrumentem finansowym bardzo podobnym do ETF. Mają ten sam mechanizm działania, czyli naśladują określony indeks, kupuje się je i sprzedaje w taki sam sposób jak ETF – na giełdzie papierów wartościowych. Funkcjonalności i wysokość prowizji w przypadku obydwóch aktywów są również bardzo zbliżone. Jedyną, lecz bardzo istotną różnicą jest fakt, że w razie bankructwa emitenta jednostek ETF, inwestorzy mają zagwarantowany zwrot inwestycji. Fundusze ETF podlegają regulacjom prawnym ustalanym przez kraj, w którym emitent jednostek ETF działa. Np. w Polsce jest to ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. W praktyce oznacza to, że w przypadku niewypłacalności jednego z funduszy ETF Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) przeniesie aktywa jego uczestników do innego podmiotu. W przypadku ETN takich gwarancji nie ma. ETN to rodzaj niezabezpieczonego długu, w którym zarówno zysk, jak i ryzyko niewypłacalności „dłużnika” są większe.

Dlatego przed podjęciem decyzji o inwestycji w fundusze ETN warto bardzo dokładnie przeanalizować instrument dłużny ETN. Najlepiej sprawdzić orientacyjną stopę zwrotu. Ze względu na wyższe ryzyko i konieczność szczegółowej analizy finansowej fundusze ETN są przeznaczone dla bardziej zaawansowanych inwestorów.

Z kolei fundusze ETP, czyli exchange-traded products, to kategoria najszersza, obejmująca wszystkie instrumenty finansowe wyceniane na podstawie notowań aktywów, za którymi podążają. Produktem ETP są więc zarówno jednostki ETF, jak i ETN.

Rodzaje funduszy ETF

Wracając do tematu funduszy ETF, które są najpopularniejszym instrumentem finansowym w ogólnej kategorii ETP, a równocześnie głównym tematem naszego artykułu, można podzielić je według wielu kryteriów takich, jak np. typ papieru wartościowego i zasięg geograficzny.

Fundusze ETF wg typu papieru wartościowego:

• fundusze ETF akcyjne (naśladujące indeks akcji)
• fundusze ETF obligacyjne (naśladujące indeks obligacji)
• fundusze ETF hybrydowe (naśladujące indeks akcji i obligacji)
• fundusze ETF towarowe (naśladujące indeks rynku towarowego,  na którym handluje się towarami takimi jak: metale szlachetne (złoto, srebro, platyna, pallad), ropa naftowa, gaz ziemny, kukurydza, kawa, soja, ryż, cukier, pszenica)
• fundusze ETF sektorowe (naśladujące indeks poszczególnych sektorów rynku np. nieruchomości, energia, paliwa i gaz, motoryzacja i inne)
• fundusze ETF walutowe (naśladujące indeksy walut)
• fundusze ETF lawerowane (naśladujące indeks bazowy, ale z zastosowaniem dwukrotnej lub trzykrotnej dźwigni finansowej, oznacza to, że inwestorzy mają możliwość osiągnięcia wielokrotnie wyższego zysku (i analogicznie wielokrotnie większej straty) w przypadku inwestowania w fundusze ETF lawerowane).

Fundusze ETF wg zasięgu geograficznego:

• fundusze ETF krajowe (naśladujące indeks w danym kraju np. Szwajcaria)
• fundusze ETF regionalne (naśladujące indeks w danym regionie np. Europa, Azja, Ameryka Łacińska)
• fundusze ETF globalne (naśladujące indeks o zasięgu ogólnoświatowym).

Fundusze ETF notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Polsce

• ETF śledzący indeks WIG20 (właściciel: LYXOR Asset Management)
• ETF śledzący indeks DAX (właściciel: LYXOR Asset Management)
• ETF śledzący S&P500 (właściciel: LYXOR Asset Management).

Z rynku ETF-ów

Rosnącą popularność ETF-ów potwierdzają dane z rynku. Jak podaje „Parkiet” na światowych giełdach jest obecnie ponad pięć tysięcy ETF-ów, a sam rynek ETF-ów rośnie w szybkim tempie aż 25 procent rocznie.

Tabela 1 - Dynamiczny wzrost rynku ETF-ów

Tendencję wzrostową na rynku ETF-ów potwierdza też agencja ratingowa Moody’s Investor Services. Wg analityków do 2024 roku fundusze pasywne, w tym ETF-y, będą dysponować znacznie większą liczbą i wartością aktywów niż fundusze aktywne. Na razie wciąż największym rynkiem pozostają Stany Zjednoczone, na które przypada 28,5 procent całego rynku aktywów ETF i rynek ten stale rośnie. Jak podaje „Puls Biznesu” w pierwszych pięciu miesiącach 2017 roku do amerykańskich funduszy ETF inwestorzy wpłacili 180 mld USD. To ponad czterokrotny wzrost w porównaniu z analogicznym okresem roku 2011.

Analitycy Moody’s Investor Services prognozują rozprzestrzenianie się popularności ETF-ów na inne kraje. Poza USA rynek inwestycji pasywnych jest wciąż stosunkowo mały i wynosi jedynie od 5 do 15 procent. Wg Moody’s Investor Services wynika to z braku wiedzy inwestorów na temat mechanizmów działania ETF-ów oraz polityki sprzedażowej biur maklerskich.

Świetnie radzą sobie fundusze ETF inwestujące w złoto. Jak podaje serwis Inwestycje.pl ilość kruszcu w skarbcach funduszy ETF na całym świecie na koniec czerwca 2017 roku wynosiła ponad 2300 ton złota o wartości 92,4 mld USD. To wzrost o 123 tony tego szlachetnego metalu w porównaniu z analogicznym okresem w roku 2016. W amerykańskich funduszach ETF tylko w czerwcu 2017 roku ilość złota wzrosła o blisko 13 ton. W europejskich ETF-ach skarbce złota zwiększyły się o ponad 10 ton.

Prognozy rynku funduszy ETF są bardzo optymistyczne

Dlatego w kolejnych odcinkach naszego cyklu przyjrzymy się bliżej ETF-om. Odpowiemy na pytanie kto tworzy ETF-y i jakie są największe firmy na tym rynku. Przeanalizujemy koszty inwestycji za pośrednictwem ETF, pokażemy jak działają różne rodzaje funduszy i podpowiemy jak je wybierać. Spróbujemy także znaleźć najpopularniejsze ETF-y i odkryć fenomen ich popularności. Zastanowimy się też dlaczego ETF-y jako instrumenty finansowe są tak modne obecnie oraz podsumujemy plusy i minusy inwestowania przez fundusze ETF.