O giełdzie i obrocie akcjami można usłyszeć praktycznie w każdych wiadomościach poświęconych gospodarce, a mimo to wielu widzów ma niewielką wiedzę na ten temat. Trudno się dziwić, ponieważ nie jest to coś niezbędnego do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie. Problem pojawia się, gdy osoby inwestujące na giełdzie nie posiadają podstawowych informacji, a co za tym idzie nie są świadomi zagrożeń i przywilejów z nimi związanych. Prawdopodobnie jest to częsta sytuacja, gdyż giełda jest narzucającą się odpowiedzią na pytanie: „W co zainwestować oszczędności?”
Poniżej przedstawimy wszystkie najważniejsze informacje (a bynajmniej solidną dawkę wiedzy) na temat akcji.
Co to jest akcja?
Akcja jest instrumentem finansowym o charakterze własnościowym, który stwierdza majątkowe i niemajątkowe prawa posiadacza wynikające z uczestnictwa w spółce akcyjnej lub komandytowo-akcyjnej.
Oznacza ona:
- stwierdzenie udziału jej posiadacza (akcjonariusza) w kapitale zakładowym spółki;
- prawo udziału w zyskach spółki (w postaci dywidendy) proporcjonalnie do wniesionego wkładu i jako rekompensata za wniesiony przez akcjonariusza kapitał (od akcji nie wypłaca się odsetek!);
- papier wartościowy, tj. dokument potwierdzający prawo udziałowe.
Dokument akcji powinien być sporządzony na piśmie (nie dotyczy spółek notowanych na giełdzie) i zawierać następujące dane:
- firmę, siedzibę i adres spółki;
- oznaczenie sądu rejestrowego i numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru;
- datę zarejestrowania spółki i wystawienia akcji;
- wartość nominalną, serię i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji;
- wysokość dokonanej wpłaty w przypadku akcji imiennych;
- ograniczenia co do rozporządzania akcją;
- postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki.
Obecnie akcje spółek notowanych na giełdzie mają postać zdematerializowaną, czyli funkcjonują w postaci zapisów w systemach komputerowych. Niemniej jednak posiadacz akcji może uzyskać imienne świadectwo depozytowe, a także imienne zaświadczenie o prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu spółki publicznej.
Podstawowym aktem prawnym regulującym w Polsce działanie spółek akcyjnych oraz zagadnienia związane z emisją akcji jest ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 nr 94 poz. 1037, z późn. zm.) – KSH.
Jakie są rodzaje akcji?
Prawo dopuszcza różne rodzaje akcji, z których wynikają też nieco odmienne prawa dla ich posiadaczy. Można je sklasyfikować według przedstawionych w tabeli kryteriów.
Co to znaczy być właścicielem akcji?
Właścicielem akcji (akcjonariuszem) może być osoba fizyczna, prawna lub jednostka nieposiadająca osobowości prawnej, która jest współwłaścicielem spółki akcyjnej z tytułu posiadanych akcji. Wobec spółki uważa się za akcjonariusza tylko tę osobę, która jest wpisana do księgi akcyjnej, lub posiadacza akcji na okaziciela, z uwzględnieniem przepisów o obrocie instrumentami finansowymi
Do praw akcjonariusza spółki z tytułu udziału w spółce akcyjnej należą:
- prawo głosu i udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy (WZA);
- prawo do uczestnictwa w wyborze organów spółki (zarząd, rada nadzorcza);
- prawo do dywidendy, czyli do udziału w zysku rocznym spółki;
- prawo do dywidendy, czyli do udziału w zysku rocznym spółki;
- prawo do wglądu do księgi akcyjnej, list akcjonariuszy uprawnionych do udziału w WZA, zapoznania z listą obecności na WZA, przeglądania protokołów oraz żądania odpisów sprawozdań prezentowanych podczas WZA;
- prawo do poboru akcji nowych emisji;
-
prawo do udziału w majątku likwidowanego przedsiębiorstwa – po pokryciu jego zobowiązań.
Jak zostać posiadaczem akcji?
Istnieją dwa rodzaje rynku akcji: rynek pierwotny (znany też jako rynek pierwszych emisji) oraz rynek wtórny.
Kupując akcje na rynku pierwotnym, zostajemy ich pierwszymi nabywcami. Inwestorzy prywatni mogą nabywać akcje w ramach ofert publicznych, które dotyczą spółek tuż przed ich debiutem na giełdzie. W myśl ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzenia instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U.. 2005 nr 184 poz. 1534), ofertą publiczną jest udostępnianie, co najmniej 150 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowych i warunkach ich nabycia, stanowiących wystarczającą podstawę do podjęcia decyzji o nabyciu tych papierów wartościowych.
Najbardziej znane są oferty publiczne prywatyzowanych spółek państwowych (które zwyczajowo przyciągają więcej inwestorów prywatnych), jednak dotyczą również spółek prywatnych przed debiutem na giełdzie, które poprzez giełdę zamierzają pozyskać kapitał na rozwój. Oferty publiczne mogą być dobrym rozwiązaniem dla początkujących inwestorów giełdowych.
Rynek wtórny organizowany jest za pośrednictwem giełdy papierów wartościowych.
Aby objąć akcje w spółce, należy – bezpośrednio lub za pośrednictwem firmy inwestycyjnej – dokonać wpłaty z tytułu ich objęcia na wskazany rachunek bankowy.
Inwestor, który zamierza nabyć akcje, może również dokonywać transakcji za pośrednictwem biura maklerskiego, w którym prowadzony jest jego rachunek brokerski.
Plusy i minusy posiadania akcji
- Jeśli spółka przynosi zyski i odnosi sukcesy, akcjonariusz ma prawo do dywidendy oraz może liczyć na pomnożenie kapitału poprzez wzrost wartości posiadanych akcji. Zysk w postaci dywidendy, po uwzględnieniu niepokrytych strat, jest wypłacany proporcjonalnie do liczby objętych akcji;
- Akcjonariusz ma prawo do współdecydowania o działaniu spółki – może uczestniczyć w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, zarówno osobiście, jak i przez osobę upoważnioną, a także zaskarżać podjęte uchwały;
- Minimalna kwota do zainwestowania to wartość jednej akcji danej spółki (akcje są niepodzielne);
- Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki i są zobowiązani wyłącznie do świadczeń określonych w statucie spółki;
- W okresie trwania spółka nie może zwracać akcjonariuszowi wpłat z tytułu objęcia w niej udziału (chyba, że spółka w wyjątkowych dopuszczonych prawem przypadkach zdecyduje się na nabycie lub objęcie emitowanych przez siebie akcji);
- Zysk z akcji może być zdecydowanie większy niż zysk z obligacji – jest to premia za zwiększone ryzyko związane z inwestycją;
- Inwestycje w akcje są na ogół obarczone dużo większym ryzykiem niż inwestycje w obligacje i weksle (i oczywiście nieporównywalnie bardziej niż gromadzenie środków finansowych na lokatach bankowych). Dla wielu osób ten wysoki poziom ryzyka może być nieakceptowalny;
Podsumowanie
Powyższy opis stanowi małe kompendium teoretycznej wiedzy dotyczącej akcji, z którą warto się zaznajomić. Oczywiście nie trzeba wszystkiego znać na pamięć, lecz warto choć trochę orientować się w temacie. Rynki finansowe oferują wiele możliwości, zatem znając plusy i minusy można na pytanie w co zainwestować, świadomie odpowiedzieć – w akcje!
