Handel jakimikolwiek dobrami należy do sfery ekonomii. Dziedzina ta ma tradycję starożytną i przyjmuje różne formy. Sprzedaż bezpośrednia, handel wymienny, hurtowy, przez pośredników, sprzedaż komisowa, ratalna, zgodna i nie zgodna z prawem, handel krajowy i zagraniczny, wszystkie prowadzą do zmiany właściciela przedmiotu w zamian za korzyść finansową lub inną. Z punktu widzenia teorii ekonomicznych dzieła sztuki są dobrami ekonomicznymi zaspokajającymi ponadpodstawowe potrzeby człowieka (psychologiczne, społeczne, estetyczne) i traktowane jako dobra kultury.

Sztuka jest uznawana za trudną do racjonalnego ujęcia, nieprzewidywalną, nieracjonalną w przeciwieństwie do ekonomii, mającej opinię racjonalnej i „poukładanej”. Wiele osób byłoby w stanie stwierdzić, że sztuka nie ma z ekonomią nic wspólnego, a sami artyści często mogliby przyznać się, że brakuje im specyficznej „smykałki”, podejścia do dzieła jako towaru.  Jak zatem kupować dzieła sztuki? W co zainwestować?

Wieloaspektowe myślenie o sztuce obejmuje nie tylko sztukę jako przedmiot, ale także jej ujęcia filozoficzne. Na gruncie estetyki pojęcia takie jak malarstwo, teatr, taniec czy inne sztuki piękne, rozpatrywane są jako równorzędne. Natomiast ekonomiczne podejście zakłada, że istnieje produkt, rzecz, która znajduje nabywcę. I nie chodzi tylko o różnice w pojmowaniu sztuk w ujęciu klasycznym i nowoczesnym, gdzie klasyczna myśl zakłada doskonałość przedmiotów, użyteczność, wiedzę, rzemiosło, a nowoczesna wolność tworzenia, piękno, wyrażanie myśli i uczuć. Intuicję, wyobraźnię. Często kategoriami, które obejmują wartość pieniężną dzieła, wartość pozaestetyczną, jest możliwość materialnego uchwycenia formy, gdyż wypowiedzi artystyczne w formie performansu, fotografii czy instalacji, land artu, konceptualizmu, należą do innej sfery kapitału kulturowego. Nie tylko w sferze definiowania i klasyfikowania kierunków artystycznych, ale także chęci posiadania tychże. Oprócz bytu fizycznego dzieło sztuki posiada także byt psychiczny. Jego wartość rozpatruje się zgodnie z normami obowiązującymi w sferze teorii piękna. Odwołuje się do przeżyć estetycznych, intelektu, także chęci posiadania dóbr luksusowych. Jest artefaktem wytwarzanym przez człowieka. Materiały podstawowe, jakimi mogą być marmur, drewno, płótno, minerały, metale, przetwarzane są na swoiste dla danej epoki, czasu, w którym powstają, wartościowe wytwory.

Handel tymi wytworami istnieje od czasów starożytnych. Znane są najlepsze warsztaty wytwarzające ceramikę, nazwiska sławnych malarzy i rzeźbiarzy takich jak Apelles czy Fidiasz. Wartość najstarszych dzieł sztuki mierzona była talentem, jaki posiadał artysta, znawstwem, z jakim wytwarzał on swoje dzieła, a także mimesis, czyli jak najwierniejszym przedstawieniem rzeczywistości. Kolejne wieki, dodając do tego kanonu swoje własne przemyślenia, motywy, symbole i różnorodne treści, nie zmieniły zbyt wiele w sensie prawideł sztuki. Dopiero u schyłku wieku XIX, a najbardziej w wieku XX do głosu zaczęły dochodzić inne wartości, zwłaszcza w sztukach plastycznych, malarstwie i rzeźbie.

Cały wiek XX zwany jest „wiekiem awangard”. Największym przełomem w sztuce było odejście od malarstwa przedmiotowego w sensie odwzorowania rzeczywistości. Na płótnach pojawiają się abstrakty myślenia, emocje, ekspresja, filozofia, różnorodne przekształcenia, czasem wręcz „odkształcenia” rzeczywistości. Kazimierz Malewicz, Wasilij Kandinsky, Pablo Picasso, Piet Mondrian, Jackson Pollock, najsławniejsi malarze tego okresu znani są ze swego nowatorstwa i wynajdowania nowych rodzajów sztuki. To właśnie prymat nowości, oderwania od korzeni, chęć zmiany świata, były wyznacznikami wartości powstających wówczas dzieł.

Obrazy autorstwa tych malarzy osiągają obecnie najwyższe ceny na międzynarodowych aukcjach i cieszą się nieustającym powodzeniem, bez względu na to, jakie tendencje panują w sztuce obecnie. Należą do światowego dziedzictwa kultury i już na stałe wpisały się do kanonu sztuki współczesnej. Są to dzieła noszące miano „kamieni milowych” sztuki nowoczesnej. Jak trafić na dobrą inwestycję w tym nurcie?

Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że dzieła sztuki, jako rezultaty ludzkiej aktywności, stanowią produkty szczególne z uwagi na swoją niepowtarzalność. Są przedmiotami oryginalnymi, unikatami, nie posiadają konkurencji, a każdy właściciel dzieła może być z tego względu uważany za monopolistę. Dodatkowym aspektem ekonomii dzieła jest trudność jego standaryzacji. W przypadku sztuki nie obowiązuje szereg praw, które mają zastosowanie w przypadku dóbr powtarzalnych, nie tylko na subiektywną ocenę jego wartości, ale także na prawo podaży, stałości preferencji konsumentów i pełnego dostępu do informacji. Biorąc pod uwagę takie przedmioty jak rysunki, rzeźba, grafika, malarstwo, rzeźba, ceramika i antyki, istnieją obiektywne przeszkody w ustaleniu cen produktów.

Rynek sztuki w odniesieniu do ekonomii kultury obejmuje zagadnienia takie jak: gusty i kształtowanie preferencji, popyt i podaż na rynku, media oraz przemysł sztuki, pracę dla artystów, historię ekonomiczną sztuki oraz analizę inwestycji w dzieła sztuki.

Sztuka jako przedmiot transakcji handlowej podlega prawom rynku sztuki. Jest on determinowany nie tylko przez mody, obiektywną wartość dzieła sztuki zwaną „wartością artystyczną”, osobiste preferencje artysty, często miarą sukcesu danego artysty jest jego osobowość, nastrój jaki wytwarza wokół siebie jako twórca oraz popularność w kręgach artystycznych. Także środki masowego przekazu pełnią niebagatelną rolę w ustalaniu wartości dzieła. Andy Warhol, najbardziej znany malarz nurtu pop-art., dzięki umiejętnemu wpływu mediów, został ikoną, tak, jak jego dzieła.

Jeśli chodzi o cechy nabywcy dzieł sztuki, kreowane są zarówno przez uczestnictwo w kulturze, przyswajanie jej treści, konsumpcja kulturalna oraz tworzenie i przetwarzanie wartości kulturalnych, jak i zwykłe, „przyziemne” potrzeby takie jak odpowiednia oprawa domu mieszkalnego, willi, dekoracja wnętrz, potrzeby posiadania sreber, porcelany i obrazów. Osoby biorące czynny udział w kulturze stwarzają największy popyt na sztukę. Potrzeby należące do psychologicznych są równie ważne. Podniesienie prestiżu, tworzenie efektu wnętrza zaaranżowanego zarówno jako luksusowa przestrzeń mieszkalna, jak i oryginalne wnętrza oficjalne, biura, gabinety dyplomatów i prezesów, lobby banków czy ekskluzywnych lokali gastronomicznych. Jak inwestować w cenne przedmioty?

Osoby o potrzebach dekoracji wnętrz na pewno zwracają uwagę na funkcjonalność obrazów. Jest oczywiste, że muszą one pasować do wnętrza i tworzyć estetyczną przestrzeń. Zakup obrazu podyktowanego taką potrzebą bywa podyktowany przypadkiem lub radą znajomych osób. Taka sytuacja otwiera przestrzeń dla promocji dzieł sztuki mniej znanych artystów, zwłaszcza poprzez sprzedaż bezpośrednią lub impresaryjną.

Wówczas instytucja wciela się w rolę mecenasa, zarówno poprzez zakup, czyli transakcję dofinansowującą artystę, jak i poprzez prezentację w swoim wnętrzu jego ekspresję. Taka sytuacja jest korzystna dla obu stron, gdyż obie zyskują na tej transakcji nie tylko w sferze czysto materialnej.

Zakup do kolekcji instytucjonalnej, państwowej lub prywatnej, wiąże się nie tylko z zyskiem, ale także jest traktowany jako zachowanie dóbr kultury dla dalszych pokoleń oraz inwestycja. Wraz z pojawieniem się świadomości historycznej, obrazy czy rzeźby są chronione nie tylko na swoją wartość estetyczną czy jako przedmioty kultu (np. sztuka religijna), ale także cenne pamiątki dawnych epok. Często instytucjami, które dokonują zakupów są muzea, jednak umieszczenie dzieła w takiej instytucji najczęściej „zamraża” je powodując brak możliwości dalszego obrotu.

Wolny rynek sztuki zakłada zmianę właścicieli, najczęściej są to osoby prywatne, największe kolekcje posiadają najbardziej zamożni ludzie. Są oni nie tylko osobami obdarzonymi nieprzeciętnym gustem, przyjaciółmi artystów czy mecenasami, ale także zdolnymi przedsiębiorcami potrafiącymi umiejętnie lokować kapitał. Często jest tak, że aukcje przypominają grę na giełdzie, gdzie liczy się popyt i podaż, a same dzieła sztuki są niczym więcej niż papierami wartościowymi. Osoby obdarzone smykałką handlową oraz zmysłem artystycznym są w stanie na takich transakcjach wiele zyskać. Znane są przypadki gdy dzieła sztuki znanych artystów uzyskują wielką wartość, tak jak „Sen” Pabla Picassa sprzedany za 150 milionów dolarów. Zainteresowanie konkretnymi artystami zmienia się wraz z czasem. Także smutne okoliczności śmierci, zwłaszcza tragicznej są w stanie podnieść wartość rynkową dzieł sztuki. Popularnością cieszą się także obrazy należące niegdyś do zbiorów celebrytów. Zlicytowanie przedmiotów pozostałych po sławnych ludziach cieszą się dużą popularnością. Nie tylko dzieła sztuki, ale także przedmioty codziennego użytku, ubrania, samochody, posiadają dużą rynkową wartość. Po śmierci Davida Bowie można było kupić na aukcji zebraną przez całe życie kolekcję ponad 200 obrazów. Jak najlepiej kupować dzieła sztuki?

Obiektywnie  takie prywatne kolekcje są dobrem, jakie pozostają jako zabezpieczenie dla swych potomków. Dobrem, którego wartości w czasie nie są w stanie obniżyć wahania na giełdzie papierów wartościowych czy cen np. złota lub diamentów.

Oprócz wahań w sferze popularności nazwiska artysty oraz mody na niektóre zjawiska w sztuce, istnieją pewne motywy i tematy dzieł sztuki, które takim zjawiskom nie ulegają. Najpopularniejszymi tematami są akty, sceny rodzajowe z życia dworskiego i wiejskiego, również tematyka hippiczna jest bardzo wzięta. Mniej cenione są pejzaże i martwe natury, jeszcze mniej portrety (oprócz Firmy Portretowej S.I. Witkiewicza). Jeśli chodzi o sztukę dawną, zwłaszcza Mistrzów renesansu czy baroku, tematyka nie gra roli, obrazy zdobywają tym większą popularność, im tematyka jest mniej spotykana. Bardzo ważny jest także stopień prawdopodobieństwa wykonania dzieła przez konkretnego artystę, szkoła, styl.

Jak podejmować decyzje o kupnie obrazów? Jaki styl poszukiwań obrać na początku drogi kolekcjonera? Jakie strategie przyjmować podczas aukcji? Jakich cen nie podbijać podczas licytacji? Te pytania często pojawiają się u potencjalnych inwestorów. Wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniu powstała seria artykułów, w której będzie można znaleźć odpowiedzi na wiele nurtujących pytań. Pisane przez ekspertów, często lekkim językiem, mają na celu wprowadzić w świat rynku dzieł sztuki.

Przede wszystkim należy odpowiedzieć sobie na pytania: dlaczego chcę inwestować w sztukę, jakie kierunki i style najbardziej mnie interesują, jakich artystów chciałbym umieścić na ścianie w swoim gabinecie czy salonie? Polski rynek dzieł sztuki jest bogaty w instytucje takie jak domy aukcyjne, antykwariaty, galerie komercyjne. Także artystyczne znajomości i porady doświadczonych marchandów mogą bardzo pomóc inwestycjom.

Oferty kulturalne i propozycje wystaw są często inspiracją, gdyż na każdym wernisażu można od artysty zakupić dzieła sztuki. Godną polecenia metodą są także strony internetowe, można skorzystać z Allegro, eBay, najlepsze jednak są strony www internetowych domów aukcyjnych. Niezależnie jaką formę preferuje potencjalny nabywca, ma zawsze do wyboru wiele możliwości.